UX Psikolojisi: Gestalt'ın Süreklilik Yasası

Psikolojide insan algısı, nesneler ve gerçeklik arasındaki ilişkiye dayanır.

Nesne ve gerçeklik arasındaki bu ilişki, psikolojide Gestalt ilkelerinin temelini oluşturur.

Psikolojide Gestaltizm, uzun süredir tasarım ve öğrenilebilirlik gibi diğer popüler kavramlara uygulanmaktadır. Gestalt süreklilik ilkesinin temel fikri, insan algısından kaynaklanmaktadır. Psikolojide süreklilik yasasının kurucuları, insanın bütünü, bileşenlerinden farklı olarak algıladığını ortaya koymuştur. Bu ilke, insan zihni üzerindeki etkisini artırmak için UI ve UX psikolojisi ve tasarımına uygulanmaktadır. 

Gestaltizm, insan algısının benzerlik, şekil ve zemin, yakınlık, süreklilik, simetri, bütünlük ve eşzamanlılık üzerine kurulu olduğunu belirtir. Bunu UX ve UI tasarımına uygulamak, etkisini artırır ve ilginç bir okuma deneyimi sunar. 

Gestalt Psikolojisine Hızlı Bir Bakış: Nasıl Başladı?

Alman psikologlar, yirminci yüzyıl boyunca Gestalt psikoloji okulunu geliştirdiler. Gestalt ilkeleri, modern insan algısı teorisinin temelini oluşturur. Bu teori, insan zihninin bütünü, parçalarının toplamından farklı olarak algıladığı fikrine dayanır. Bu, insan zihninin bütünü ve bileşenlerini farklı şekilde algıladığı anlamına gelir.

Yukarıdaki şekil ve zemin sanatını Gestalt ilkesinin bir örneği olarak ele alalım. Bir bütün olarak algılandığında, birbirine bakan iki kişinin resmine bakarken bulursunuz kendinizi. Ancak yeterince yakından bakarsanız, beyninize bir vazo görüntüsü kazınır. Resmin ön planı ve arka planı zihin tarafından farklı şekilde algılanır. Burada, zihninizin tek tek bileşenleri ve bütünü farklı şekilde algılayabildiğini görürsünüz.

Gestalt kelimesinin etimolojisi Almanca'ya kadar uzanır. Modern Almanca'da Gestalt, "bir araya getirmek" veya "yerleştirmek" anlamına gelir. Psikoloji ise bu kelimeyi "kalıplar" veya "konfigürasyon" olarak tanımlar. Kabaca söylemek gerekirse, Gestalt kalıpları ve insan zihninin bunları nasıl algıladığını ifade eder. Gestalt teorisinin kurucuları Max Wertheimer, Kurt Koffka ve Wolfgang Köhler'dir. 

Wertheimer, phi fenomenini bir tür optik yanılsama olarak tanımladı. Algı, Gestalt psikoloji okulunda önemli bir araştırma konusu haline geldi. Gestalt algı ilkeleri, tasarım ve sanatın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Günümüzde bu teori, psikoloji dışındaki alanlara da uygulanan Gestalt ilkelerinden oluşmaktadır. 

Gestalt ilkeleri aşağıdaki kavramlardan oluşur:

• Süreklilik yasası: Bu ilke, bir çizgi veya eğride bulunan öğelerin, çizgi veya eğride bulunmayan öğelere kıyasla birbirleriyle ilişkili olarak algılandığını belirtir. Süreklilik yasası, beyni yanıltmak için düzen ve simetriyi kullanır.

• Kapanış: İnsan zihni, karmaşık bir öğe düzenlemesinde tanıdık kalıplar arar.

• Yakınlık yasası: Birbirine yakın olan öğeler, birbirinden uzak olan öğelerden daha ilişkili görünür.

• Şekil-zemin: İnsanlar nesneleri ön planda veya arka planda algılarlar.

• Ortak bölge ilkesi: Aynı kapalı bölgede bulunan nesneler bir grup olarak algılanır.

• Benzerlik yasası: Benzer görünümlü öğeler gruplandırılır ve aynı işlevlere sahip olarak algılanır. Benzerlik renk, şekil ve boyuta dayalı olabilir.

Bu ilkelerin her biri, kullanıcı deneyimi tasarımını iyileştirmek için kullanılır. Web sitesi tasarımının her yönü Gestalt ilkelerine dayanır. Örneğin, zihnimiz bir web sitesindeki mavi metni otomatik olarak bir bağlantı olarak algılar. Bu, benzerlik yasasına uygundur, çünkü beynimiz mavi metinleri bir bağlantı olarak gruplandırır. 

Gestalt ilkeleri, web sitesi tasarımı, infografikler, animasyon, sunum ve sosyal medya karusellerinde kullanılır. Algı ile ilgili Gestalt ilkeleri önemli bir rol oynar. Tüketicileri bilinçsizce etkilerken, aynı zamanda deneyimlerini de iyileştirir. Bu ilkeler, tasarımın işlevselliğini ve kullanılabilirliğini iyileştirmek istediğinde çok yararlıdır.

Örneğin, zihnimiz bir bütün şekil veya nesneyi tek tek ve birbiriyle ilgisiz bileşenler olarak görür. İşte, yürüyen bir köpeğe benzeyen bir dizi noktayı görebileceğiniz ilginç bir GIF.

Bu makalede, psikolojide Gestalt süreklilik ilkesini ve bunun UX ve UI'yi nasıl etkilediğini inceleyeceğiz.

Gestalt prensibi ile görselleştirmenin nasıl kolaylaştırıldığına dair basit bir örnek.

Gestalt'ın Süreklilik İlkesi Açıklaması

Psikolojide süreklilik yasası, eğri veya doğrusal bir yolda birden fazla öğeyi birleştirir. Odadaki tek tembel kişi siz değilsiniz. İnsan beyni tembeldir ve en az dirençli yolu bularak işini basitleştirir. Bu nedenle, öğeler rastgele gruplandırıldığında, insan doğrusal veya eğri bir yola tutunmaya çalışır. 

Çizgiler ve eğriler, beyin için en az dirençli ve dolayısıyla en kolay görsel uyaranlar olarak görülür. Bir çizgi veya eğri içindeki öğeler, rastgele konumlandırılmış olanların aksine birbirleriyle ilişkili olarak algılanır.

Öğelerin sıralı düzenlenmesi, çizgiler, noktalar veya oklar gibi fiziksel özelliklerden daha fazlasına bağlıdır. İnsan beyni, öğeleri mantıksal olarak gruplandırmada ustadır. Yükünü hafifletmek için, benzer şeyleri genellikle kategorilere ayırır. Bu nedenle, psikolojide süreklilik yasası hem fiziksel hem de mantıksal faktörlere bağlıdır.

Gestalt süreklilik ilkesi, tasarım ve sanatta çeşitli şekillerde kullanılır. Örneğin, sanatta arabeskler, elipsler, tesadüfler ve yayılan çizgiler gibi desenler vardır. Tüm bu desenler Gestalt süreklilik ilkesine dayanır. 

Büyük sanatçıların, desenleri bir araya getirerek resimlerinde ve eskizlerinde nasıl bir bütünlük yarattıklarına dikkat edin. Resimdeki bütünlük, kasıtlı olarak yerleştirilmiş nesnelerle sağlanır. Sanatçılar, izleyicilerin zihinlerini etkilemeye ve yönlendirmeye çalışırlar.

Yukarıdaki Annie Leibovitz'in fotoğrafını örnek olarak alalım. Bu fotoğrafta, bütünlük ve hareket yaratmak için elipsler kullanılmıştır. Bu bir grup fotoğrafıdır, ancak kompozisyonda, izleyicinin gözünü belirli bir yöne yönlendirmek için elipslerin kullanıldığı görülebilir. Fotoğraftaki nesneler kavisli bir yol üzerinde yerleştirilmiştir, böylece gözle takip etmesi daha kolaydır.

Psikolojideki süreklilik yasası, UX tasarımcılarının çalışmalarında hem pozitif hem de negatif alanı akıllıca kullanmalarını sağlar. Tasarımda pozitif alan, tasarımın konusunu ifade eder. Konu tarafından işgal edilmeyen herhangi bir alan negatif alan olarak bilinir. Gözleriniz bir tasarımı gördüğünde, algı için bu iki alanı da kullanır.

Gestalt'ın süreklilik ilkesi bir hiyerarşi oluşturur. Gestalt'ın süreklilik yasasının bir örneği web sitesi tasarımında görülebilir. E-ticaret web siteleri, ürünlerini sergilemek için bu yasayı sıklıkla kullanır. Çevrimiçi alışveriş yaparken, belirli geniş kategoriler ve alt kategorilerle karşılaşırsınız. Örneğin, kategoriler ekran boyunca yatay olarak yerleştirilir. Bunlar arasında ev, giyim ve aksesuarlar bulunur. Alt kategoriler dikey olarak yerleştirilir, böylece kullanıcılar kolayca bulabilir.

Psikolojide süreklilik yasası her yerde mevcuttur ve insan algısını oldukça büyük ölçüde etkiler. Çoğu pazarlama ajansı, tüketici davranışını yönlendirmek için psikolojiye güvenir. Sanat alanında her zaman mevcut olan Gestalt'ın süreklilik ilkeleri, günümüzde daha pratik hale gelmiştir.

Gestalt'ın Süreklilik İlkesi, UI ve UX psikolojisini nasıl etkiler?

Gestalt süreklilik ilkesi, tasarımda değerli bir uygulamadır. Ziyaretçinin gözünü pasif olarak belirli bir yöne yönlendirir. Psikolojide süreklilik yasası, web sitelerinde gezinmek için bir araçtır. 

Gestalt psikolojisi görsel algıyı açıklar. Görsel algı, 21. yüzyılda pazarlamanın anahtarıdır. Tasarımdan daha önemli olan, etkisidir. Tasarım basit, ekonomik, işlevsel olmalı ve markanın vizyonunu yansıtmalıdır. Tasarım akılda kalıcı olmalı ve tüketici üzerinde kalıcı bir etki yaratmalıdır. 

Peki, böyle bir etki nasıl elde edilir? Cevap, psikolojik ilkeleri kullanmaktır. Psikolojideki süreklilik yasası, pazarlama ve tasarıma uygulanabilecek bu tür ilkelerden biridir. Gestalt süreklilik ilkesi, fotoğrafçılık ve sanat için her zaman yararlı olmuştur. Ancak dijital ortamda, tasarım alanına uyarlanmıştır.

San Francisco'dan kullanıcı deneyimi tasarım lideri Ryan Hanau, Gestalt ilkesinin UX ve UI çalışmalarını nasıl yönlendirdiğini açıklıyor. Örneğin, kullanıcı kılavuzu yazılımıyla çalışırken, müşterilerin SaaS ürününü nasıl kullanacaklarını anlamalarına yardımcı olacak bir dizi UI modeli oluşturmak için bu ilke dikkate alınmalıdır.

Gestalt süreklilik ilkesi logo tasarımlarında görülebilir. Psikolojide süreklilik yasasının kullanımı ince bir ayrıntıdır, ancak uzun süreli bir etki bırakır. İzleyiciler genellikle belirli bir öğeye yönlendirildiklerinin farkına varmazlar. Amazon logosundaki okun gizli bir anlamı olduğunu fark ettiğinizde kaç yaşındaydınız?

Amazon'un logosuna bir bakın. Gözlerinizin bilinçsizce A'dan Z'ye doğru yöneldiğini fark edeceksiniz. Bu, Amazon'un A'dan Z'ye her ürünü sunduğunu gösteriyor.

Subway, Gestalt'ın süreklilik ilkesini kullanır. Subway logosundaki oklar algımızı etkiler.

Mantıken, süreklilik yasası belirli bir yönü işaret ettiğinden, navigasyon için yararlıdır. İnsan beyni rotaları takip etmeyi sevdiğinden, onları belirli bir hedefe yönlendirmek kolaydır. UX tasarımında, Gestalt algı ilkeleri hem birincil hem de ikincil navigasyon için kullanılabilir.

Gestalt süreklilik ilkesinin önemli bir kullanımı Google Haritalar'da görülebilir.  

Google Haritalar'daki yol tariflerini takip etmeyi bu kadar kolay kılan nedir? Cevap, doğrusal rotalardır. Google Haritalar'daki yol tarifleri çoğunlukla doğrusal rotaları gösterir. Bu, zihnin takip etmesini kolaylaştırır ve dolayısıyla Google Haritalar'ın işlevselliğini artırır. Burada, algının Gestalt ilkelerinin hem kullanıcı arayüzünü hem de kullanıcı deneyimini doğrudan etkilediği görülebilir.

Navigasyonun bir başka güzel örneği Amazon'dan geliyor. Amazon, yatay bir kaydırıcıda benzer ürünleri gruplandırarak kullanıcılarını bir nesneden diğerine ustaca yönlendiriyor. 

Etsy, web sitesinde kategorilerini görüntülemek için bunu kullanır ve böylece kullanıcıların bulmasını kolaylaştırır. 

Gestalt algılama ilkeleri, bir tasarımın veya sanat eserinin kullanılabilirliğini artırır. Bu ilkeler, web sitelerinde daha iyi bir kullanıcı deneyimi yaratmak için markalaşma amaçları açısından özellikle yararlıdır. Tasarım, estetikle çok ilgisi olabilir, ancak aynı zamanda kullanımı da kolay olmalıdır. Burada Gestalt ilkeleri, size belirli uygulama fikirleri verdiği için önemli bir rol oynar.

UX psikolojisinde Süreklilik Yasası üzerine son düşünceler

Psikolojinin ilkelerini kullanarak tasarım, tüketiciler üzerindeki etkiyi daha iyi tahmin edebilir. Sanatçının netliğini artırır ve yaratıcı özgürlük ile tasarımın işlevselliği arasında bir orta yol bulmasına yardımcı olur. Tasarımda negatif alanın kullanımını da içerir. Ayrıca, psikolojideki süreklilik yasası birçok şekilde kullanılabilir. Konu hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmak, daha iyi sunumlar, grafik tasarımlar, sosyal medya içerikleri ve diğer görsellerin oluşturulmasına yardımcı olabilir. Görsel içeriğin büyümesi, tasarım uzmanlarının Gestalt süreklilik ilkesini uygulamaları için malzeme sağlar.